Trên thế giới, các mô hình báo chí thu phí cũng phải đau đầu giải quyết vấn nạn này khi nó được giúp sức một cách gián tiếp bởi chính các trình duyệt lớn như Safari, Chrome hay Firefox. Một số tổ chức phi chính phủ còn được lập ra để tìm cách vượt tường phí trên quan điểm bài viết là tri thức khoa học cần được mở ra cho cả nhân loại. 

Do đó, một số cơ quan báo chí phương Tây (the Guardian, Business Insider) đã sử dụng một thuật ngữ có tính linh hoạt hơn là ủng hộ nhà báo hay hỗ trợ tòa soạn. Khoản đóng góp này của người đọc sẽ là một phần giúp cơ quan báo chí nâng cao chất lượng nội dung, loại bỏ quảng cáo gây khó chịu.

Với những cơ quan báo chí kiên trì với mô hình tường phí ‘cứng’, giải pháp sử dụng tường phí của một bên thứ ba chuyên về công nghệ là điều thường được tính đến. Ưu điểm là đồng bộ thiết kế giữa nhiều bên, qua đó giảm được chi phí mà lại có tính tùy biến cao, kiểm soát được hàng rào thiết lập tường phí và được hỗ trợ về mặt kỹ thuật khi sự cố xảy ra.

Nhược điểm là giải pháp thuê tường phí đòi hỏi chia sẻ doanh thu hoặc yêu cầu trả một khoản phí cố định hàng tháng không hề nhỏ. Đồng nghĩa với việc tạo áp lực doanh thu lên chính cơ quan báo chí khi chuyển từ miễn phí đọc báo sang trả tiền.

Các tờ báo phương Tây có một hệ thống thu phí tương đối giống nhau là do cùng được xây dựng bởi một vài bên thứ ba.

Vậy quay trở lại vấn đề, nếu một cơ quan báo chí tự xây dựng tường phí, liệu có cách nào để hạn chế những nhược điểm nêu trên?

Để trả lời câu hỏi này không đơn giản bởi công nghệ là một khái niệm không có biên giới. Chưa một cơ quan báo chí nào có thể đảm bảo chống được những vụ vượt tường phí hoặc các dạng thức tấn công mạng khác.

Với đặc trưng riêng của thị trường Việt Nam, người dùng còn có khái niệm vượt tường phí tạm gọi là chia sẻ ngang hàng. Trong đó, một nhóm người dùng cùng chia sẻ một tài khoản dùng chung để giảm bớt chi phí bỏ ra, đồng thời gián tiếp khiến chủ sở hữu nền tảng thất thu. Những dịch vụ mua chung tài khoản Spotify, Netflix hay YouTube Premium ở Việt Nam là minh chứng rõ nét nhất. 

Vì vậy, cơ quan báo chí muốn thu phí hiệu quả bắt buộc phải nghiên cứu công nghệ lõi hoặc đặt hàng bên thứ ba với những yêu cầu hết sức cụ thể về định danh người dùng, đăng nhập định danh, ghi nhớ truy cập... Chỉ khi có một công cụ bảo vệ hiệu quả tường phí, lúc đó mới có thể tính đến phương án tiếp theo.

Báo điện tử thu phí không thể áp dụng mô hình kinh doanh truyền thống giống như ở các sạp báo hay giao báo tận nhà.

Bước tiếp, vấn đề khó khăn hơn cả là câu chuyện kinh doanh khi đã có tường phí. Không giống mô hình phân phối báo giấy đến các sạp báo trên cả nước, mô hình thu phí báo điện tử đòi hỏi có một phương thức kinh doanh phù hợp. Bởi mặt hàng nội dung online cơ bản là không thể áp dụng mô hình nhận hàng trả sau (COD) hoặc trả góp. 

Một trong số các phương thức mà cơ quan báo chí phương Tây thường áp dụng là chạy quảng cáo trên những nền tảng như Google hay Facebook. Song phương pháp này có hiệu quả ở thị trường Việt Nam hay không còn là một dấu hỏi rất lớn, do tỷ lệ chuyển đổi (conversion rate) và tỷ lệ chấp nhận trả tiền (pay rate) ở Việt Nam trên các nền tảng này là rất thấp. Đồng nghĩa với chi phí bỏ ra sẽ là vô cùng lớn cho cơ quan báo chí mà hiệu quả thu về khó đoán định. 

Một phương pháp khác phổ biến hơn ở Việt Nam là gọi điện, nhắn tin quảng cáo, vốn có khả năng tiếp cận đa dạng đối tượng khách hàng, mà chủ yếu là các độc giả không am tường về mặt công nghệ. Tuy vậy, Nghị định 91/2020/NĐ-CP có hiệu lực thi hành từ 1/10 sẽ khiến cơ quan báo chí gặp khó nếu chọn kinh doanh theo phương án này. 

Nhưng ngay cả khi có độc giả trả tiền, cơ quan báo chí cũng phải đảm bảo lưu trữ thông tin người dùng một cách cẩn trọng. Những thông tin có giá trị gắn với tài khoản ngân hàng, thẻ tín dụng chắc chắn trở thành miếng mồi ngon cho tin tặc tấn công một khi được lưu trữ một cách sơ hở hoặc không đảm bảo tiêu chuẩn bảo mật khắt khe nhất. 

Nhìn chung, tăng cường bảo mật, tích hợp hệ thống, đẩy mạnh quảng cáo cùng nhiều chi phí khác có thể tạo ra rào cản lớn với thu phí báo chí ngay từ khi bắt đầu xây dựng. Chưa kể thói quen và hành vi người dùng không hề dễ dàng thay đổi trong ngày một ngày hai ở nước ta.

Phương Nguyễn

Lối đi nào cho "tường phí" báo chí trả tiền?

Tường phí cho báo chí trả tiền không phải bài toán dễ giải với các cơ quan báo chí Việt Nam, dù đã có sẵn nhiều mô hình thành công ở nước ngoài.

Tên lửa Falcon 9 của SpaceX mang theo tàu Crew Dragon cùng 4 phi hành gia được phóng từ Trung tâm không gian Kennedy hôm 15/11. Ảnh: Reuters

Đây là sứ mệnh đưa phi hành gia lên trạm không gian trên tàu vũ trụ tư nhân đầu tiên của NASA. Tàu Crew Dragon mới của SpaceX được đội phi hành gia đặt tên là Resillence. Đoàn khởi hành lúc 19h27 ngày 15/11 (giờ địa phương) tại Trung tâm không gian Kennedy ở Cape Canaveral, Florida.

Theo quan chức NASA, sự cố rò rỉ không khí khiến áp suất trong khoang bất ngờ giảm trước khi cất cánh chưa đầy 2 tiếng. Tuy nhiên, các kỹ thuật viên đã xử lý thành công và lịch trình được tiến hành như dự kiến.

Chuyến đi kéo dài 27 tiếng đến ISS, cách Trái đất khoảng 400km, lẽ ra bắt đầu vào ngày 14/11 song bị hoãn lại một ngày vì gió mạnh.

Phó Tổng thống Mỹ Mike Pence tham dự lễ khởi hành và phát biểu rằng, dưới thời Tổng thống Donald Trump, Mỹ đã làm mới cam kết dẫn đầu trong khám phá vũ trụ. Tổng thống đắc cử Joe Biden cũng tweet chúc mừng chuyến đi và nói vụ phóng là “minh chứng của sức mạnh khoa học”.

NASAgọi chuyến bay là sứ mệnh “hoạt động” đầu tiên của hệ thống tên lửa và phi hành đoàn đầu tiên sau 10 năm chuẩn bị. Nó đại diện cho kỷ nguyên tàu vũ trụ thương mại mới, được một công ty tư nhân sở hữu và vận hành thay vì NASA để đưa người Mỹ lên không gian.

Chuyến bay thử SpaceX Crew Dragon diễn ra vào tháng 8, đưa hai phi hành gia đến và đi khỏi ISS, đánh dấu sứ mệnh không gian đầu tiên của NASA được phóng trên đất Mỹ trong 9 năm sau khi chương trình tàu vũ trụ kết thúc năm 2011. Trong những năm sau đó, phi hành gia Mỹ phải lên trạm không gian trên tàu Soyuz của Nga.

Các phi hành gia (từ trái qua): Victor Glover, Michael Hopkins, Shannon Walker và Soichi Noguchi. Ảnh: AP

Phi hành đoàn Resilience bao gồm chỉ huy Mike Hopkins cùng hai phi hành gia NASA kỳ cựu, phi công Victor Glover và nhà vật lý học Shannon Walker. Ngoài ra, còn có phi hành gia Nhật Bản Soichi Noguchi. Đây là chuyến đi lên không gian thứ ba của ông sau các năm 2005 và 2009.

Elon Musk, CEO SpaceX, không theo dõi vụ phóng từ trung tâm Kennedy. Vào ngày 14/11, ông cho biết mình “rất có thể” mắc Covid-19. SpaceX và NASA đã điều tra dịch tễ và xác định Musk không tiếp xúc với ai có liên hệ với phi hành gia.

Giám đốc NASA Jim Bridenstine cho biết, các phi hành gia đều cách ly trong nhiều tuần và không tiếp xúc với ai. Họ đang có sức khỏe tốt.

NASA giao cho SpaceX và Boeing phát triển tàu vũ trụ vào năm 2014 để thay thế chương trình tàu vũ trụ riêng của mình, đồng thời giảm sự lệ thuộc của Mỹ vào tàu của Nga.

Du Lam (Theo Reuters)

SpaceX tiếp tục phóng thành công thêm 60 vệ tinh

Ngày 18/10, Công ty SpaceX của tỷ phú Elon Musk đã phóng thành công thêm 60 vệ tinh mới lên quỹ đạo, nâng tổng số vệ tinh trong chùm vệ tinh Starlink lên 835 vệ tinh.